Pogoda na jutro, czyli o zmianach klimatycznych, które wpływają na nasze życie

Cele kursu

Ø  Podniesienie poziomu świadomości uczestników w zakresie współczesnych zmian klimatycznych – ich przyczyn, mechanizmów i konsekwencji w skali lokalnej, krajowej i globalnej.

Ø  Zrozumienie różnicy między pogodą a klimatem oraz zaznajomienie z podstawowymi procesami zachodzącymi w systemie klimatycznym Ziemi, w tym rolą gazów cieplarnianych, oceanów, atmosfery i działalności człowieka.

Ø  Przybliżenie najnowszych danych naukowych (w tym raportów IPCC) i scenariuszy dotyczących przyszłości klimatu – ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Europy Środkowej.

Ø  Uświadomienie wpływu zmian klimatu na codzienne życie – w tym zdrowie, dostęp do wody, bezpieczeństwo żywnościowe, koszty energii, transport i warunki bytowe.

Ø  Rozwinięcie praktycznych umiejętności adaptacyjnych – poprzez wskazanie działań, które można podjąć indywidualnie lub wspólnotowo w celu ograniczania skutków zmian klimatu (np. retencja wody, zielone dachy, unikanie przegrzewania mieszkań, sadzenie drzew, ograniczanie emisji).

Ø  Wzmocnienie postaw obywatelskich i proekologicznych – promowanie odpowiedzialności za własne wybory konsumenckie oraz aktywności w życiu społecznym na rzecz ochrony klimatu i środowiska.

Ø  Przełamanie barier informacyjnych i emocjonalnych – kurs ma pomóc zrozumieć złożone zjawiska bez katastrofizmu, w sposób spokojny, oparty na faktach i konkretnych rozwiązaniach.

Ø  Stworzenie przestrzeni do dialogu i wymiany doświadczeń międzypokoleniowych – wokół zmian klimatycznych, ich postrzegania i wspólnych działań lokalnych.

Tematyka kursu

Kurs „Pogoda na jutro: klimat, który zmienia życie” to przekrojowa i przystępna opowieść o klimacie Ziemi – od jego początków aż po współczesne wyzwania. Zajęcia mają na celu ukazanie, że zmienność klimatu to naturalna cecha planety, lecz tempo i zakres obecnych zmian znacząco odbiegają od historycznych wzorców.

Uczestnicy rozpoczną podróż od formowania się atmosfery pierwotnej, pierwszych masowych wymian ciepła między oceanem a powietrzem oraz epok globalnego zlodowacenia i ociepleń. Omówione zostaną najważniejsze epoki geologiczne – zwłaszcza perm, trias, kreda i plejstocen – w których klimat Ziemi przechodził istotne przeobrażenia. Szczególną uwagę poświęcimy rolom Słońca (aktywność słoneczna, cykle Milankovicia), ruchom tektonicznym, wulkanizmowi, orbicie Ziemi i naturalnym koncentracjom gazów cieplarnianych, jako głównym czynnikom kształtującym klimat w erze przedindustrialnej.

W kolejnych modułach przedstawiona zostanie antropogeniczna faza zmian klimatycznych, zapoczątkowana wraz z rewolucją przemysłową i intensyfikacją spalania paliw kopalnych. Uczestnicy poznają działanie efektu cieplarnianego, strukturę bilansu energetycznego planety oraz konsekwencje zwiększonego stężenia dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu w atmosferze.

Zostaną omówione zmiany klimatu w czasach współczesnych – ocieplanie się powierzchni planety, topnienie lodowców, wzrost poziomu mórz, ekstremalne zjawiska pogodowe, zaburzenia cyrkulacji atmosferycznej i oceanicznej oraz przesuwanie stref klimatycznych. Kurs przedstawi także wpływ tych procesów na Polskę: susze, fale upałów, burze, zmiany w rolnictwie, dostępności wody i kosztach energii.

Ważnym aspektem kursu będzie również perspektywa przyszłości – scenariusze klimatyczne IPCC, możliwe punkty krytyczne i rola każdego z nas w ograniczaniu skutków kryzysu. Zajęcia obejmą tematy adaptacji: mała retencja, ochrona zdrowia przed upałami, zacienianie budynków, zielone przestrzenie miejskie, a także działania globalne – polityki klimatyczne, porozumienia międzynarodowe i technologie niskoemisyjne.

Kurs przeznaczony jest dla szerokiego grona odbiorców – w tym również dla seniorów – i ma charakter popularnonaukowy. Treści podane są w sposób zrozumiały, z odwołaniami do codziennego życia, bez katastrofizmu, lecz z naciskiem na rzetelną wiedzę, odpowiedzialność i nadzieję.

Efekty uczenia się

Po zakończeniu kursu uczestnik:

1. Rozumie, czym jest klimat i jak różni się od pogody, potrafi wskazać podstawowe procesy kształtujące klimat Ziemi – zarówno w ujęciu geologicznym, jak i współczesnym.
2. Zna główne etapy historycznych zmian klimatycznych na Ziemi – od epok prekambru i paleozoiku, przez zlodowacenia plejstoceńskie, po holocen i epokę antropocenu.
3. Potrafi wyjaśnić rolę czynników naturalnych w kształtowaniu klimatu (aktywność Słońca, cykle orbitalne, wulkanizm, rozmieszczenie kontynentów, albedo Ziemi) oraz zidentyfikować, na czym polega współczesny wpływ człowieka na klimat.
4. Rozumie mechanizm efektu cieplarnianego, zna podstawowe gazy cieplarniane i ich źródła, potrafi ocenić skalę antropogenicznych emisji oraz ich konsekwencje dla równowagi klimatycznej planety.
5. Zna przykłady skutków zmian klimatu, widocznych zarówno w skali globalnej (topnienie lodowców, migracje klimatyczne), jak i lokalnej (susze, fale upałów, zmiany w uprawach, zwiększone ryzyko powodzi i pożarów).
6. Potrafi wskazać, w jaki sposób zmiany klimatu wpływają na codzienne życie – zdrowie, ceny żywności i energii, funkcjonowanie miast, zasoby wodne i bezpieczeństwo społeczno-gospodarcze.
7. Zna podstawowe scenariusze przyszłości opracowane przez IPCC, rozumie pojęcia takie jak „punkt krytyczny”, „adaptacja klimatyczna”, „zero netto” i „ślad węglowy”.
8. Potrafi wymienić konkretne działania adaptacyjne, możliwe do podjęcia indywidualnie i wspólnotowo: zacienianie przestrzeni, ochrona zdrowia w czasie upałów, mała retencja wodna, zwiększanie powierzchni biologicznie czynnych, sadzenie drzew, ograniczanie zużycia energii.
9. Ma świadomość współodpowiedzialności za zmiany klimatu i wpływu indywidualnych wyborów (transport, żywność, konsumpcja, energia) na środowisko i klimat.
10. Potrafi krytycznie analizować informacje medialne o klimacie i odróżniać wiedzę naukową od mitów, teorii spiskowych i dezinformacji.

Metody pracy

wykłady z elementami warsztatów