Queer studies. Ludzie, historia, kultura.

Cele kursu

1. Wprowadzenie do problematyki nienormatywnych tożsamości płciowych i orientacji (psycho)seksualnych.

2. Przedstawienie współczesnych uwikłań społeczno-kulturowych osób LGBT+ w Polsce i Europie.

3. Przegląd wybranej tematyki LGBT+ w różnych kontekstach kulturowych i historycznych (literatura i sztuki wizualne).

Tematyka kursu

1. Cykl inter- i transdyscyplinarnych wykładów obejmuje różne – historyczne i współczesne – konteksty funkcjonowania osób nieheteronormatywnych w społeczeństwie, kulturze i sztuce. Osoby prowadzące, w większości związani ze Stowarzyszeniem Społeczności LGBT+ UAM (https://lgbtplus.amu.edu.pl/), odwołują się do perspektyw badawczych swoich dyscyplin: psychologii, kulturoznawstwa, literaturoznawstwa, socjolingwistyki, filmoznawstwa oraz nauk o sztuce.

   Kurs został podzielony na bloki tematyczne: historia kultury (1–3), psychologia i społeczeństwo (4-5, 11, 14), językoznawstwo (6), literatura (7–8, 12) oraz sztuki wizualne i kino (10–11, 15).

    

   Lista wykładów z ich streszczeniami:

   1.       dr Łukasz Berger (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Pederastia w starożytnej Grecji.

    

   Wykład przybliża zjawisko pederastii jako istotny element kultury i obyczajowości greckiej, analizując relacje między dorosłymi mężczyznami a młodzieńcami w kontekście wychowania, obywatelskości i ideałów męskości. Wykład stanowi zarazem wprowadzenie do studiów nad praktykami nieheteronormatywnymi w czasach najdawniejszych oraz do refleksji nad miejscem tradycji antycznej (i jej przetworzeń) we współczesnych ruchach LGBT+.

    

   2.       dr Łukasz Berger (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Nienormatywne seksualności Rzymian.

    

   Podczas naszego drugiego spotkania przyjrzymy się rzymskim praktykom i tożsamościom seksualnym, które wykraczały poza to, co w danej epoce uznawano za normę, z uwzględnieniem różnic klasowych, płciowych i statusu obywatelskiego. Analizowane będą teksty literackie, źródła prawne i przekazy obyczajowe, aby pokazać, jak Rzymianie regulowali, piętnowali lub tolerowali rozmaite formy pożądania i relacji intymnych.

    

   3.       dr Jacek Olesiejko (Wydział Anglistyki):  Od bohatera epickiego po świętą cross-dresserkę: nienormatywne męskości i kobiecości w literaturze staroangielskiej.

    

   Wykład skupia się na reprezentacji relacji jednopłciowych w literaturze i kulturze staroangielskiej, zwłaszcza na figurze przyjaźni w poezji heroicznej oraz motywie grzechu w literaturze chrześcijańskiej. Bada również reprezentację płci kulturowej i jej performatywności w tekstach hagiograficznych okresu staroangielskiego.

    

   4.       mgr Jerzy Bandel (Wydział Psychologii i Kognitywistyki): Między naturą a kulturą - nieheteronormatywność w ujęciu psychologicznym i seksuologicznym.

    

   Podczas wykładu wprowadzającego, uczestnicy zapoznają się z podstawowymi informacjami na temat specyfiki funkcjonowania psychospołecznego osób LGBT+. Problematyka nieheteronormatywności zostanie osadzona w kontekście wiedzy na temat seksualności człowieka oraz omówiona w perspektywie znaczenia rozwoju tożsamości nieheteroseksualnej na różnych etapach życia.   

    

   5.       mgr Weronika Ludek (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa): Na styku queer i neurodiversity studies: kategoria neuroqueer w perspektywie interdyscyplinarnej.

    

   W ostatnich latach studia nad neuroróżnorodnością (ang. neurodiversity studies) zyskują coraz większe znaczenie, skupiając badaczy z różnych dziedzin – od psychologii, przez socjologię po nauki o polityce. Podstawowym założeniem tego multidyscyplinarnego podejścia jest uznanie zróżnicowania umysłów za naturalny przejaw biologiczno-społecznej różnorodności. Celem wykładu jest ukazanie, w jaki sposób połączenie dorobków queer i neurodiversity studies umożliwia redefinicję myślenia o różnorodności m.in. w kontekście kształtowania tożsamości czy doświadczania dyskryminacji krzyżowej.

    

   6.       dr Hanna Jaśkiewicz: „Pedały z kobietami” czyli o odzyskiwaniu obraźliwych określeń, związanych z płcią i seksualności.

    

   Wykład dotyczy strategii odzyskiwania i przewartościowywania obraźliwych określeń związanych z płcią i seksualnością, takich jak ang. queer czy pol. pedał. Analizowane będą przykłady z dyskursu publicznego, sztuki i literatury, aby pokazać, kiedy i w jaki sposób język staje się narzędziem oporu, a kiedy pozostaje narzędziem przemocy.

    

   7.       mgr Agnieszka Kocznur (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Historia i genologia powieści LGBT+ dla dzieci i młodzieży.

    

   Wykład śledzi historyczny rozwój powieści LGBT+ dla dzieci i młodzieży, od pierwszych, nieśmiałych reprezentacji po współczesne, bardziej otwarte narracje. Omówione zostaną najważniejsze konwencje gatunkowe, modele bohaterów oraz sposoby mówienia o różnorodności w tekstach dla młodszych czytelników.

    

   8.       mgr Agnieszka Kocznur (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Literatura LGBT+ dla młodzieży: poetyka, praktyka, recepcja

    

   Wykład przygląda się literaturze LGBT+ adresowanej do nastoletnich czytelników, analizując jej poetykę, typowe motywy i struktury fabularne. Poruszone zostaną także kwestie praktyki wydawniczej, obecności (lub nieobecności) tych książek w szkole oraz sposoby, w jakie młodzi czytelnicy je odbierają i wykorzystują w budowaniu własnej tożsamości.

    

   9.       dr Agnieszka Filipiak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa): Queerowe kino cz. 1 – ujęcie historyczne w kontekście polskim i zagranicznym.

    

   Czy Hitchcock był transfobiczny? Dlaczego osoby LGBT+ były idealnymi bohaterami filmów niemych? Kiedy w polskim kinie pojawił się drag show i co ma z tym wspólnego Eugeniusz Bodo? Dlaczego geje tak często cierpią na ekranie? Tego wszystkiego dowiecie się z modułu „Queerowe kino”. Wykład przedstawia historyczny rozwój kina queer, od kodowanych reprezentacji i cenzurowanych wątków po coraz bardziej otwarte i afirmatywne obrazy nieheteronormatywności. Podczas naszego spotkania zostaną zestawione przykłady z kina polskiego i zagranicznego, aby pokazać podobieństwa i różnice w reprezentowaniu queerowości na przestrzeni dekad.

    

   10.   dr Agnieszka Filipiak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa): Queerowe kino cz. 2 – dominujące narracje, najnowsze trendy.

    

   Drugi wykład w module koncentruje się na współczesnym kinie queer, analizując dominujące narracje, powracające schematy fabularne i sposoby przedstawiania tożsamości płciowych oraz seksualnych. Omówione zostaną najnowsze trendy estetyczne i polityczne, w tym kino niezależne, seriale streamingowe oraz produkcje mainstreamowe włączające wątki queer.

    

   11.   dr Adriana Kovacheva (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Queerowe przestrzenie za żelazną kurtyną.

    

   Wykład bada, w jaki sposób za „żelazną kurtyną” powstawały i funkcjonowały queerowe przestrzenie – zarówno fizyczne, jak i symboliczne – w warunkach kontroli państwowej i cenzury. Analizowane będą przykłady z różnych krajów bloku wschodniego, ukazujące strategie oporu, kamuflażu oraz tworzenia alternatywnych wspólnot.

    

   12.   dr Adriana Kovacheva (Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej): Queerowe archiwum. Przypadek Wilhelma Macha.

    

   Wykład poświęcony będzie teorii archiwum queerowego jako narzędzia badania i przekształcania dominujących narracji o przeszłości, w których doświadczenia osób nieheteronormatywnych były marginalizowane lub wymazywane. Omówione zostaną krytyki tradycyjnie pojmowanego archiwum (państwowego, literackiego, akademickiego) oraz sposoby, w jakie queerowe praktyki archiwizacyjne podważają jego normy, hierarchie i kategorie tożsamości. Szczególna uwaga zostanie poświęcona takim materiałom jak listy, dzienniki czy „drobne” dokumenty życia codziennego, które pozwalają odtworzyć nieformalne wspólnoty i obiegi queerowej wiedzy. Wykład pokaże także, dlaczego refleksja nad archiwum queerowym jest kluczowa dla reinterpretacji historii literatury, kultury i ruchów mniejszościowych w XX wieku.

    

   13.   dr Hanna Jaśkiewicz: Queer w literaturze japońskiej

   Wykład poświęcony jest obecności i ewolucji motywów queerowych w literaturze japońskiej – od klasycznych tekstów po współczesną prozę i mangę. Omawiane będą sposoby przedstawiania relacji jednopłciowych, niebinarności płci oraz napięć między lokalnymi tradycjami a globalnymi dyskursami LGBTQ+.

    

   14.   mgr Paweł Ziemba (Stowarzyszenie Stonewall) : HIV dawniej i dziś.

    

   Początek lat 80. XX wieku był czasem rewolucji wolności, w którym ruch LGBT i kultura queer rozkwitały w metropoliach, ciesząc się nieskrępowaną ekspresją po dekadach konserwatyzmu. Niespodziewanie w tle tej euforii pojawił się śmiertelny cień: lekarze w kluczowych miastach zaczęli odnotowywać zagadkowe przypadki rzadkich chorób, szybko zbywanych przez społeczeństwo jako „rak gejów”. Wkrótce okazało się, że to nowa, bezlitosna plaga, która przekształciła obietnicę raju w globalny koszmar. Wykład będzie próbą odpowiedzi na pytanie, jak rozwijała się epidemia HIV/AIDS – od pierwszych diagnoz, przez stygmatyzację i narodziny ruchów aktywistycznych, po współczesne terapie i profilaktykę. Zastanowimy się, czy rzeczywiście „można spać spokojnie” oraz jak ta plaga końca XX wieku wpłynęła na historię queer, politykę tożsamości i współczesne ruchy LGBT+

    

   15.   dr Luiza Kempińska: HIV/AIDS. Artystyczne i wystawiennicze praktyki emancypacyjne w Polsce w czasach transformacji.

    

   Podczas wykładu przywołam najwcześniejsze ekspozycje sztuki dotyczącej HIV i AIDS zorganizowane w Polsce. Przeanalizuję je w relacji do polskiego kontekstu społecznego lat 90. XX w. oraz z perspektywy pytania o to, w jaki sposób problematyzowały one zmieniającą się wraz z przemianami ustrojowymi normatywność. Omówię również współczesne projekty i podejścia kuratorskie związane z tymi zagadnieniami. 

    

    Efekty uczenia się

• Osoba uczestnicząca zna podstawowe pojęcia i rozróżnienia z teorii tożsamości płciowej i orientacji seksualnej.
• Osoba uczestnicząca orientuje się w społecznych, psychologicznych, kulturowych i historycznych uwarunkowania nieheteronormatywności w odniesieniu do współczesnej Polski i Europy.
• Osoba uczestnicząca potrafi szerzej omówić wybrane zagadnienia z historii literatury i sztuki dotyczące tematyki LGBT+.

Metody pracy

Wykład z prezentacją multimedialną i dyskusją.