Czytam w oryginale, myślę w przekładzie. Angloamerykańska awangarda: warsztat tłumacza

Cele kursu

Jak odróżnić „zły” literacki przekład od „dobrego”? Czym tak naprawdę jest literacka awangarda? Jak świadomie czytać teksty uznane za arcydzieła literatury światowej, mapować ich miejsce w obrębie rodzimej historii literatury i rozumieć ich odbiór poprzez przekład? A przede wszystkim: jak tłumaczyć? 

Kurs ma na celu wprowadzenie uczestników w praktykę przekładu literackiego na przykładzie najciekawszych, osadzonych w kanonie i niekiedy najbardziej wymagających tekstów anglo-amerykańskiego modernizmu. Uczestnicy będą stawiać pierwsze (lub kolejne) kroki jako tłumacze i tłumaczki, ucząc się, jak podejmować świadome decyzje językowe i interpretacyjne. Celem jest także rozwinięcie umiejętności krytycznego czytania, rozumienia literatury przełomu XIX i XX wieku oraz jej kontekstów, a także wrażliwości na to, co język w przekładzie zmienia i jaki ma to wpływ na współczesną kulturę literacką w Polsce.

Tematyka kursu

Kurs koncentruje się na literaturze angloamerykańskiego modernizmu: zarówno tej uznanej za kanoniczną, jak i twórczości dotąd marginalizowanej, mniej znanej zwłaszcza w Polsce. Jednym z kluczowych tematów zajęć będzie refleksja nad przyczynami tego rozróżnienia, również w kontekście współczesnego rynku wydawniczego.

Wybór modernizmu jako głównego przedmiotu kursu wynika z kilku powodów. Po pierwsze – chcemy przyjrzeć się tekstom literackim uważanym za przełomowe z perspektywy zarówno uważnego czytelnika/czytelniczki, jak i krytyka/krytyczki, a także tłumacza/tłumaczki. Po drugie – jesteśmy obecnie świadkami intensywnego powrotu do dzieł angloamerykańskiego modernizmu w nowych przekładach. Zastanowimy się wspólnie, skąd wynika to odświeżone zainteresowanie. Po trzecie – modernizm transatlantycki w jego wydaniu awangardowym stanowi niezaprzeczalnie przełomowy moment w dziejach literatury i kultury, tworząc nowe formy wyrazu i inicjując przestrzeń dla głosów i tematów dotychczas pomijanych: tożsamości płciowej i seksualnej, doświadczenia kobiet, osób queer, reprezentacji życia doczesnego i skomplikowanych trajektorii życia wewnętrznego postaci.

Dzięki pracy z tekstami oryginalnymi i ich przekładami uczestnicy będą mogli lepiej zrozumieć znaczenie modernizmu dla współczesnej kultury w Polsce. Analizie poddane zostaną fragmenty prozy i poezji takich autorów i autorek jak: Virginia Woolf, Katherine Mansfield, Djuna Barnes, Joseph Conrad, Wallace Stevens, William Carlos Williams, Anaïs Nin, James Joyce.

Szczególną uwagę poświęcimy zagadnieniom translatorskim i czytelniczym, takim jak:

• przekład seksualności i cielesności,
• przekład prozy a poezji modernistycznej – wyzwania
• reprezentacja płci i tożsamości w przekładzie
• językowa indywidualność postaci
• przekład rejestru językowego: wulgaryzmy, idiomy, rymy i zabawy słowne
• oswajanie tekstów trudnych, eksperymentalnych i „opornych” dla czytelnika poprzez przekład

Efekty uczenia się

Po ukończeniu kursu uczestnik/uczestniczka:

• zna podstawowe strategie i narzędzia tłumaczenia literackiego;
• potrafi samodzielnie tłumaczyć fragmenty prozy i poezji anglojęzycznej na język polski oraz analizować decyzje translatorskie;
• rozumie kontekst kulturowy i specyfikę anglo-amerykańskiego modernizmu;
• umie rozpoznać i ocenić jakość istniejących przekładów literackich;
• zyskuje większą wrażliwość językową, interkulturową i literacką dotyczącą przełomu kulturowego i literackiego XIX i XX wieku;
• zna praktyczne aspekty pracy tłumacza literackiego – od analizy tekstu po realia zawodowe.

Metody pracy

Kurs ma formę warsztatową. Każde zajęcia obejmują:

• tłumaczenie krótkiego fragmentu tekstu literackiego (praca domowa zadawana z tygodnia na tydzień)
• dyskusję wokół tłumaczeniowych propozycji uczestników z naciskiem na aspekty językowe, kulturowe i interpretacyjne w tekstach oryginału i przekładu;
• dyskusję nad różnymi wersjami tłumaczeń dostępnych w kanonie przekładów i problematycznymi fragmentami;
• kontekstualne, wykładowe wprowadzenie w twórczość omawianych autorów i autorek;
• praktyczne wskazówki dotyczące pracy tłumacza i specyfiki zawodu.

Zajęcia prowadzone są w duchu współpracy i dialogu – nie trzeba mieć wcześniejszego doświadczenia w tłumaczeniu (choć osoby pragnące zgłębić swój warsztat są także mile widziane); dobrze widziana znajomość języka angielskiego na poziomie min. średniozaawansowanym (B2).