Cele kursu
- Poznanie tożsamości upiora (w znaczeniu kulturowym – istotne będą również nawiązania do zjawisk pokrewnych, jak magnetyzm zwierzęcy, XIX-wieczny spirytyzm, praktyki antywampiryczne)
- Określenie wiodącego modelu lektury wybranych tekstów literackich poprzez wykorzystanie kulturowej sylwetki upiora jako metafory odnoszącej się do sytuacji egzystencjalnej (emocjonalnej, społecznej, politycznej) narratorów/bohaterów (podmiot-upiór).
- Wskazanie ewolucyjnego charakteru literackiego upiora i przyczyn tej zmienności w dyskursie naukowym.
- Poszerzanie wiedzy z zakresu analizy i interpretacji tekstów kultury/ tekstów literackich, a także wprowadzanie istotnych dla nich kontekstów historycznych, społecznych, kulturowych, filozoficznych.
Tematyka kursu
„Czymże ten człowiek?” – pytał narrator w (zdecydowanie niedocenianej) balladzie otwierającej cykl Dziadów. Podczas zajęć chciałabym – za przykładem Mickiewicza – zastanowić się zarówno nad tożsamością upiora (jego kulturowym pochodzeniem i przeznaczeniem), jak i zbadać jego jednostkowe, odmienne wcielenia, traktując go niekiedy jako żywego człowieka, zmagającego się z egzystencjalnymi, granicznymi dylematami. Wykład zostanie poświęcony mrocznym, literackim biografiom upiorów, które w sposób bezpośredni lub pośredni występują w tekstach od XIX wieku po czasy współczesne. Skoro jednak każdy z nich burzy ład, zakłóca porządek „żywych”, a przy tym niesie ze sobą unikatową opowieść, można pokusić się o próbę klasyfikacji tych bohaterów, wpisując ich w istotne dla literatury konteksty historyczne, społeczne, kulturowe, biograficzne czy filozoficzne (np. upiór polityczny, upiór obozowy). Istotne, że postać upiora powraca w dzisiejszym dyskursie naukowym za sprawą zwrotu ludowego, zamiłowania do fantastyki czy interdyscyplinarnych dyskusji wokół książki Upiór. Historia naturalna autorstwa Łukasza Kozaka. Wykład stanowi zatem uzupełnienie (przypisowe wtrącenie) do „wielkiej narracji” historii literatury, a poza tym zwraca uwagę na korzyści płynące z powolnej, uważnej lektury. Upiór może zainteresować sympatyków szeroko rozumianej kultury słowiańskiej, historii, literatury, w tym słuchaczy szkół ponadpodstawowych (pragnących wyjść poza schematy podstawy programowej), studentów etc. Upiór może stać się również inspiracją dla pisarek i pisarzy, dla Osób, które się z nim utożsamiają.
Efekty uczenia się
1. Słuchacz/ka wie kim jest upiór – zna jego rolę w słowiańskiej kulturze ludowej i miejsce w polskiej świadomości społecznej (np. wierzenia, spory o upiora w kręgu intelektualistów, sądowe procesy o upioryzm, itp.).
2. Słuchacz/ka zna najważniejsze wydarzenia historyczne, społeczne, kulturowe, które wpłynęły na obecność upiora w literaturze oraz ewolucję tego motywu na przestrzeni lat (od II poł. XVIII do czasów współczesnych).
3. Słuchacz/ka zna i rozumie przykładowe dzieła literackie, w których został wykorzystany motyw/metafora upiora lub opowieści zza grobu.
Metody pracy
· Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień
· Wykład konwersatoryjny
· Demonstracje dźwiękowe i/lub video
· Metoda analizy przypadków
Egzamin ustny.